اقتصاد سیاسی صندوق‌های قرض‌الحسنه و موسسات اعتباری

نرخ بالای سود بانکی که معضل اصلی اقتصاد امروز ایران است و به‌شدت به نرخ رشد کشور آسیب زده، حاصل عملکرد نظام بانکی بیمار است. درعین‌حال، بخش قابل‌ملاحظه‌ای از مشکلات نظام بانکی نیز خود از حضور نهادهای شبه‌بانکی غیررسمی در عرصۀ پولی کشور نشئت می‌گیرد. بی‌شک اگر «صندوق‌های قرض‌الحسنۀ با عملکرد بانکی» و «تعاونی‌های اعتبار عام» در دورۀ بعد از انقلاب شکل نمی‌گرفت و گسترش نمی‌یافت، امروز معضلات شبکۀ بانکی کشور تا این حد عمیق نمی‌شد. این نهادهای پولی بدون مقام ناظر از وجوه عمومی استفاده کردند و آن وجوه را در اقتصاد به چرخش درآوردند، بدون آنکه تحت نظارت مقام پولی جمهوری اسلامی ایران باشند. آن‌ها به مثابه بانک‌های بد، به کارکرد بانک‌های خوب کشور نیز صدمه زدند، و امروزه شرایطی را فراهم آورده‌اند که استفاده از صفت «بحرانی» برای آن شرایط، به هیچ‌وجه اغراق‌آمیز نیست. کتاب بهمن احمدی امویی ما را با تاریخچۀ پیدایی صندوق‌های قرض‌الحسنه و تعاونی اعتباری آشنا می‌کند: این‌ نهادها چگونه و چرا شکل گرفتند و وسعت عمل یافتند؟ چه اشتباهاتی رخ داد که این نهادهای خصوصی به نهادهای عمومی بدل شدند و از وجوه عمومی استفاده کردند و از آن مجرا مشکلات گسترده‌ای برای کشور ایجاد کردند؟ این‌ها دیگر مواردی است که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است. وی توضیح می‌دهد که چرا نیات خیر مؤسسان و شرکای اولیۀ صندوق‌های قرض‌الحسنه متأسفانه به عملکرد نامناسب امروز آن‌ها تبدیل شده است، و چگونه ندانم‌کاری پاره‌ای از دولتیان به صدور مجوز تعاونی‌های اعتباری عام انجامیده که بلای جان سیستم بانکی امروز کشور شده‌اند. نویسنده نشان می‌دهد که هرچند گسترش بدترین این نهادهای پولی غیررسمی در دولت‌های نهم و دهم صورت گرفته، اما شکل‌گیری آن‌ها ریشه در سال‌های آغازین انقلاب دارد و از همان روزهای اول هم تکنوکرات‌های دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی، نگران اخلال این نهادهای غیررسمی در اقتصاد کشور بوده‌اند.