تاملات سیاسی علامه طباطبایی

زیربنای نظریه‌ی فلسفی علامه طباطبایی درباره‌ی حکومت، «اصالت فرد» است. در این نظریه «فرد» به دنبال بقای خود و تأمین خواسته‌های خویشتن است و اگر به هم‌زیستی با «دیگران» تن می‌دهد و از برخی آزادی‌های خود صرف‌نظر می‌نماید برای آن است که «بقای خود» را در آن می‌بیند. پس همان‌گونه که تحقق جامعه، جنبه‌ی طفیلی و دست دوم نسبت به خود فرد دارد، سعادت جامعه نیز جنبه‌ی طفیلی دارد و اگر «فرد» به سعادت اجتماع می‌اندیشد، در واقع می‌خواهد به این وسیله سعادت خود را تأمین کند. نظر علامه عیناً چنین است: «طبیعت انسانی در زندگی خود، منظور بالاتر از این ندارد که بقای وجود خویش را تأمین کرده و به خواست‌های غریزی خود برسد. انسان اگر با هم‌نوعان خود گرد هم آمده و اجتماعی منعقد می‌کند و برای حفظ اجتماع زیر بار قوانین رفته و از آزادی فردی محروم می‌شود، همه برای این است که می‌خواهد با محرومیت از بخشی از آزادی خود، بخشی دیگر از آزادی را به دست آورده و بقای وجود و خواست‌های غریزی خود را بهتر تأمین کند. اصل در سعادت انسان به حسب آفرینش، سعادت «فرد» است و سعادت «اجتماع» فرع آن است، نه به عکس. به عبارت دیگر مقصود آفرینش، طبیعت انسانی است که همانا وجود فرد است، نه هیئت اجتماعی افراد و انسان که به سوی عقد اجتماعی هدایت می‌شود و برای نگهداری فرد است».